120 lat temu powstał Związek Górali. Dziś to Związek Podhalan - jedna z największych organizacji w Polsce

- Związek Górali to początek organizowania się górali. Zaczęło się w Karczmie „U Wnuka” w Zakopanem. To wszystko się działo jeszcze pod zaborem austro-węgierskim. Była tutaj wtedy straszna bieda. Górale jednak chcieli wspólnie działać, pokazać, że są razem i dadzą radę, rozwijać się. Jednym z głównym postaci, która doprowadziła do powołania Związku był Franciszek Pawlica – mówi Robert Chowaniec, chorąży zarządu głównego Związku Podhalan w Polsce, honorowy prezes oddział ZP w Poroninie.

Piotr Bąk, starosta tatrzański dodaje, że założycielom Związku Górali przyświecała idea pracy organicznej. - Chodziło o szerzenie oświaty, świadomości wśród ludu, nauki gospodarowania, kultury czytelnictwa, tożsamości – mówi Piotr Bąk. Drugim ważnym obszarem działalności ZG było zbieranie materiałów dokumentujących ludową kulturę Podhala i Tatr. - To nie miało nic wspólnego z polityką. Ta organizacja miała budować świadomość – mówi starosta tatrzański.

Szybko idea Związku Górali z Zakopanego wyszła dalej. Siedem lat po powołaniu ZG – w 1911 roku - zorganizowano w Zakopanem I Zjazd Podhalan. - To już nie chodziło tylko o górali tatrzańskich, ale o całe Podhale. Wtedy można powiedzieć powstał szerszy ruch podhalański, jeszcze tak nie nazwany, ale dający zaczątek Związku Podhalan – mówi Piotr Bąk.

Związek Górali dał początek Związkowi Podhalan

Przez I wojną światową odbyły się jeszcze dwa Zjazdy Podhalan – w 1912 w Nowym Targu i 1913 w Czarnym Dunajcu. Po odzyskaniu niepodległości, na IV Zjeździe w Nowym Targu w 1919 r. powstał Związek Podhalan. Pierwszym Prezesem Związku Podhalan został Jakub Zachemski z Odrowąża.

W okresie II wojny światowej Związek Podhalan działał w konspiracji. Po wojnie, dopiero w 1957 roku w Zakopanem rozpoczął działalność Związek Górali Tatrzańskich, ten oficjalnie przekształcił się ponownie w Związek Podhalan w 1959 r. Tą datę uznaje się za reaktywację przedwojennej organizacji zawiązanej w 1919 roku.

- Związek Górali powstał z inicjatywy niewielkiej grupy, który jednak po 120 latach rozrósł się w jedną z największych obecnie organizacji w Polsce. Kontynuatorem idei Związku Górali jest bowiem Związek Podhalan w Polsce, który zrzesza ok. 6 tys. członków w prawie 100 oddziałach – mówi Robert Chowaniec.

120-lecie powstania Związku Górali

Uroczystości w 120 rocznicę powołania Związku Górali odbyły się w Zakopanem. Wzięły w nich udział poczty sztandarowe wielu oddziałów ZP z całego szeroko rozumianego Podtatrza. W starym kościółku przy ul. Kościeliskiej odbyła się uroczysta msza święta. Górale złożyli także wiązanki kwiatów i zapalili znicze na grobach zmarłych członków ZP i ZG, pod tablicę upamiętniającą kurierów tatrzańskich, a także pod tablicę na karczmie „U Wnuka”, która dedykowana jest wydarzeniom z 4 marca 1904 roku.

Po uroczystościach górale, przy dźwiękach muzyki góralskiej, przeszli Krupówkami do Kina Giewont, gdzie odbył się uroczysty wykład prof. dr. hab. Anny Mlekodaj „Misja Związku Górali pod opieką bł. Andrzeja Boboli w świetle Statutu Towarzystwa”.